مشارکت از دیدگاه اسلام

در اسلام نیز مشارکت اجتماعی اهمیتی بسزا دارد. اسلام در ضرورت مشارکت اجتماعی توصیه‌ها و راهکارهای بسیاری ارائه نموده و بر آن تأکید داشته است. اسلام مشارکت انسان‌ها را ضامن بقای اجتماعی دانسته و جوامعی را که مشارکت می‌کنند، جوامعی پویا می‌داند. مشارکت مؤمنان در عمل اجتماعی که از مصادیق عمل صالح و احسان است، دایره‌ای گسترده از اعمال در حوزه‌های نظامی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، سیاسی و مانند آن‌را در بر می‌گیرد. خدای تعالی در (سوره مائده/ آیه شریفه ۲) مسلمانان را به تعاون و یاری رساندن به یکدیگر فرمان می‌دهد.

«…وَتَعَاوَنُواْ عَلَی الْبرِّ وَالتَّقْوَی وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَی الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ…»

«…در نیکوکاری و پرهیزگاری یکدیگر را کمک کنید نه در گناه و تجاوز…»
در این آیه شریفه مشارکت و تعاون صریحاً ذکر شده است. مشارکت از نظر قرآن صرفاً در کارهای نیک و پسندیده مورد تأیید است و مؤمنان از مشارکت در اموری که تعدی و گناه را در برگیرد برحذر شده‌اند. در یکی از تفاسیر، مشارکت یک اصل کلی اسلامی شمرده شده است: «آنچه در آیه فوق در زمینه تعاون آمده یک اصل کلی اسلامی است که سراسر مسائل اجتماعی و حقوقی و اخلاقی و سیاسی را در بر می‌گیرد. طبق این اصل مسلمانان موظف‌اند در کارهای نیک تعاون و همکاری کنند ولی همکاری در اهداف باطل و اعمال نادرست و ظلم و ستم، مطلقاً ممنوع است، هر چند مرتکب آن دوست نزدیک یا برادر انسان باشد. اگر این اصل در اجتماعات اسلامی زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی و خویشاوندی با کسانی که در کارهای مثبت و سازنده گام بر می‌‏دارند همکاری کنند، و از همکاری کردن با افراد ستمگر و متعدی در هر گروه و طبقه‌‏ای که باشند، خودداری نمایند، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی سامان می‏‌یابد).مکارم شیرازی،۱۳۷۳:  ۴ / ۲۵۰) در قرآن کریم اموری چون انفاق، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر از مصادیق بارز مشارکت به شمار می‌رود.

همان‌گونه که پیامبر اکرم(ص) سفارش به انس و الفت و مشارکت اجتماعی‌ با مردم نموده است. از این منظر مؤمن یک فرد منزوی و بی‌تحرک نیست و مشارکت اجتماعی از ویژگی‌های انسان مؤمن محسوب می‌شود.(دستگیری از یکدیگر) و (دست در دست یکدیگر قرار دادن)، از ضروریات زندگی اجتماعی است. اگر نگوییم بدون تعاون، هیچ کاری چه خیر و چه شرّ به سرانجام نمی‌رسد، به طور قطع می‌گوییم، بدون تعاون، زندگی اجتماعی بشر، به بن‌بست می‌رسد. قرآن کریم در این آیه‌ی شریفه، مسلمانان را موظّف می‌کند در (بِرّ و تقوی) به یکدیگر کمک کنند. در دین مبین اسلام کمک و مساعدت به تنگدستان، افراد سالخورده، ایتام و زنان بی سرپرست مورد تأکید فراوان است. با تدبر در آیات نورانی قرآن و احادیث متعدد نبوی و ائمه اطهار علیهم السلام این نتیجه حاصل می‌شود که دین اسلام بیشتر از سایر ادیان به امر کمک و مساعدت به نیازمندان تأکید و توصیه نموده است. در مطالعه زندگینامه پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار ما شاهد مصادیق کمک به افراد نیازمند، محروم و مستمند هستیم.